Artykuły

Liczne badania sugerują, że u osób z ADHD istotnie częściej niż u osób zdrowych występują trudności szkolne, konflikty z prawem, nadużywanie substancji psychoaktywnych, przestępczość, urazy oraz wypadki komunikacyjne. Globalne koszty związane z zaburzeniem w Stanach Zjednoczonych mogą wynosić około 50 miliardów dolarów rocznie. Co więcej, problemy te nie ograniczają się do wieku dziecięcego, ale mogą utrzymywać się także w adolescencji oraz w wieku dorosłym. Badania epidemiologiczne wskazują, że skuteczne leczenie farmakologiczne i postępowanie psychoterapeutyczne może zapobiegać niekorzystnym następstwom zaburzenia.

Inne doniesienia wskazują, że ADHD stanowi najczęściej spotykane zaburzenie neuropsychiatryczne wieku dziecięco-młodzieżowego. Niemniej jednak, różnorodne prace przyniosły bardzo odmienne wyniki dotyczące faktycznego rozpowszechnienia tego problemu zdrowotnego. W niektórych badaniach wskazywano, że ADHD może dotyczyć zaledwie 1 na 50 dzieci, podczas, gdy inne sugerowały dziesięciokrotnie częstsze występowanie tego zaburzenia. Z tego względu odpowiadając na pytanie o częstość występowania ADHD należy bardzo ściśle przedstawić metodologię badań, za pomocą których dokonywano oceny rozpowszechnienia zaburzenia. Kolejnym aspektem badań epidemiologicznych jest kwestia badanej populacji. Czy we wszystkich badanych grupach, tj. pochodzących z różnych krajów, warstw społecznych, kategorii wiekowych rozpowszechnienie ADHD jest takie samo? Badania genetyczne zespołu nadruchliwości i deficytu uwagi wskazują, że częstość występowania zaburzenia może być zbliżona w różnych populacjach. Natomiast zróżnicowana częstość występowania czynników ryzyka, takich jak niska masa urodzeniowa, czy oddziaływanie substancji szkodliwych w czasie ciąży w populacji osób o różnych dochodach może powodować różnice w częstości występowania ADHD.

Jedno z najbardziej reprezentatywnych dla populacji amerykańskiej badań dotyczących rozpowszechnienia ADHD zostało opublikowane w 2007r. W losowo wybranej grupie około 3000 dzieci w wieku 8-15 lat dokonano oceny częstości występowania objawów. U opiekunów uczestników badań przeprowadzono ustrukturyzowany wywiad kliniczny, który oceniał występowanie objawów wymienionych w amerykańskiej klasyfikacji zaburzeń psychicznych. Oceniano również rozpowszechnienie poszczególnych podtypów ADHD, stosowanie leczenia, a także związek z niektórymi czynnikami społeczno-demograficznymi.

W okresie ostatniego roku kryteria ADHD spełniało 8.7% badanych dzieci. Spośród nich tylko połowa (48%) miała wcześniej postawione rozpoznanie ADHD. Jakiekolwiek leczenie otrzymywało 39%, podczas gdy regularne leczenie dotyczyło tylko jednej trzeciej osób. Najczęściej występował podtyp z upośledzeniem uwagi – 4.4%, kolejno podtyp mieszany – 2.2% oraz podtyp z nadmierną ruchliwością/impulsywnością – 2.0%.

ADHD występowało dwukrotnie częściej u chłopców, niż u dziewczynek, a także dwukrotnie częściej wśród osób o najniższych dochodach, niż u osób o najwyższych dochodach. W grupie najuboższych osób z ADHD tylko 16% otrzymywało regularne leczenie. Należy także zauważyć, że 3.3% spośród wszystkich uczestniczących w badaniu miało wcześniej postawione rozpoznanie ADHD i/lub otrzymywało leczenie pomimo, że nie spełniało kryteriów zaburzenia.

W zbliżonym badaniu w populacji niemieckiej oceniano częstość występowania ADHD u ok. 2500 dzieci w wieku 7-17. Również w tym przypadku rodzice wypełniali kwestionariusz dotyczący objawów oparty o kryteria diagnostyczne. Częstość występowania ADHD wynosiła w tej populacji 5%, zaburzenie występowało częściej u chłopców oraz u dzieci w młodszym wieku.

Podsumowując, ADHD może występować u co 10-20 dziecka z populacji ogólnej, mniej niż połowa takich dzieci otrzymuje odpowiednie leczenie, natomiast w grupie osób najuboższych odsetek leczonych jest znacznie mniejszy. Jednak u niektórych dzieci (1 na 30) rozpoznanie ADHD stawia się „przedwcześnie”, co prowadzi do niewłaściwego postępowania terapeutycznego.

Nie jest jasne, czy powyższe wyniki mogą być bezpośrednio odnoszone do populacji polskiej. Można przypuszczać, że będą one raczej zbliżone do wyników niemieckich, niż uzyskanych w Stanach Zjednoczonych. Jednak, aby jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie konieczne jest przeprowadzenie badań epidemiologicznych w naszym kraju.

Autor: dr Filip Rybakowski
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej Oddział w Poznaniu,
Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, 2011

Opracowano na podstawie:

• Froehlich i wsp. Prevalence, Recognition, and Treatment of Attention-Deifcit/Hyperactivity Disorder in a National Sample of US Children. Arch Pediatr Adolesc Med. 2007; 161: 857-864
• Dopfner i wsp. How often do children meet ICD-10/DSM-IV criteria of attention deficit/ hyperactivity disorder and hyperkinetic disorder? Parent-based prevalence rates in a national sample – results of BELLA study. Eur Child Adolesc Psychiatry. 2008; supp 1; 17: 59-70